"سناریوسازی"
"سناریو" (Scenario)
آيندهپژوهان تکنيک سناريو را روشی سودمند برای کشف و شناسايی آينده میدانند. سناريو ادعای پيشبينیِ قطعی رويدادهای آينده را ندارد، بلکه اين تکنيک، توصيفی از رويدادها یا احتمالی از آينده را به دست میدهد. سناريو پيشبينیهای خيالپردازانه ذهنی است که با نگرشی واقعگرايانه، آينده را به تصوير میکشد. با کمک اين تکنيک میتوانيم پيرامون راههای اقدام و نتايج آن در آينده، بيشتر فکر کنيم. در برخی از موارد شايد بخواهيم از وقوع رويدادی در آينده پيشگيری کنيم و يا حتی علاقمند باشيم رويدادی مطلوب، زودتر به انجام برسد.
تعریف سناریو
واژه سناريو از دنياي تئاتر و سينما گرفته شده و بر روايت داستان و نيز نقشهای بازيگران دلالت دارد .اما در مبحث برنامهريزي بر پايهی سناريو، ميتوان آن را به صورت داستانهاي مربوط به آيندههاي ممکن متعدد، که يک دولت، سازمان يا شرکت احتمالاً با آنها مواجه خواهد شد، تعريف کرد. سناريوها به صورت نموداري و به صورت پويا و متحرک جريان تحول و پيدايش دنياي آينده را نمايش ميدهند. سناريوها موجب تمرکز توجه ما بر روي نقاط انشعاب مسير آينده و پيشامدهاي بالقوه در اين مسير ميشوند. به کمک تصميمگيري برپايهی آيندههاي بديل و آزمون استراتژيهاي پيشنهادي در شرايط مختلفي که سناريوها معرفي ميکنند، براي مواجهه باعدم قطعيتهاي آينده آمادگي بيشتري کسب میکنيم. در اين حالت تصميمهاي اتخاذ شده در برابر اکثر رويدادهاي آينده، که شايد برخي از آنها دور از تصور باشند، انعطافپذيري زيادي خواهند داشت.
انواع سناریوها
با نگاهي ساده به موقعيتهايي که يک دولت، شرکت يا سازمان ممکن است در آينده با آنها روبرو شود، ميتوان پنج نوع سناريوي متمايز را شناسايي کرد:
- سناریوی بدون شگفتی: در نوع اول فرض ميشود که روندهاي جاري بدون تغييرات مهم به مسير عادی خود ادامه خواهند داد و آن را سناريوي بدون شگفتي مينامند.
- سناريوي خوشبينانه: در نوع دوم فرض ميشود که آينده، بهتر از گذشته خواهد بود و آن را سناريوي خوشبينانه مينامند.
- سناریوی بدبینانه: در نقطه مقابل سناريوی خوشبینانه، سناريوي بدبينانه قرار دارد که براي موضوع مورد نظر، آينده بدتري را نسبت به حال و گذشته لحاظ ميکند.
- سناريوي فاجعه: در سناريوي فاجعه، حوادث و بحرانهاي غيرمنتظره در ارتباط با موضوع، رخ خواهند داد.
- سناريوي معجزه: در سناريوي معجزه، رويدادهاي بسيار خوب باورنکردنی در آينده به وقوع ميپيوندند.
برنامهریزی بر پایه سناریو
برنامهریزی بر پایه سناریوپردازی (مراحل سناریوسازی) را میتوان به صورت موارد زیر در نظر گرفت:
- آشکار شدن تصمیم
ارزشها، چشم انداز و اهداف و عوامل کلیدی موفقیت
- جمعآوری اطلاعات
پيشرفتهاي علم و فنآوري
- شناسایی نیروهای پیشران کلیدی
مؤلفههاي اجتماعي، فرهنگي، فنآورانه، سياسي، اقتصادي و زيستمحيطي
- آشکار کردن عناصر نسبتاً معین
عناصری که به زنجيره رويدادهاي خاص وابسته نيستند، مانند رشد جمعیت
- شناسایی عدم قطعیتهای بحرانی
بررسی مفروضات درباره عناصر نسبتاً معين و پيگيري زنجيره روابط و شناسایی برخي عدم قطعيتهاي بحراني
- تدوین سناریو
نيروهاي پيشران کليدي کدامها هستند؟ چه موضوعاتي نامشخص و مبهم هستند؟ چه آيندههايي غيرقابل اجتناب هستند؟
- تحلیل تصمیم
بررسی عملکرد تصمیمات
- انتخاب شاخصهای راهنما
تهیه شاخصهاي راهنما براي پايش مسيرهاي آينده
چهارچوب تفکر درباره آینده (TAIDA)
ردیابی (Tracking)
تجزیه و تحلیل (Analyzing)
تصور کردن (Imaging)
تصمیمگیری (Deciding)
اقدام (Acting)
عناصر سازنده سناریو
زمان و مکان (فضا) (Setting)
بازیگران (Actors)
اهداف (Goals)
اقدامات (Actions)
وقایع (Events)
اشیا (Objects)
"آینده" ، "آینده پژوهی" ، "اهمیت آیندهپژوهی" ، "سناریو" ، "سناریوسازی" ، "آیندهشناسی" ، "انواع سناریو" ، "پروژه آیندهپژوهی" ، "طراحی برای آینده" ، "طراحی صنعتی" ، "پروژه 6 طراحی صنعتی" ، "پروژه حال و آینده"
طراحی